|
(عَرَفَاتٍ ) бу сўз бу ерда арафа сўзининг кўплиги эмас. У ҳаждаги ўша машҳур жойнинг номидир. У кўплик вазнидаги сўздир. Унинг бирлиги, кўплиги бўлмайди. Яъни, у ерда ҳар бири бир арафа деб номланадиган кўп жойлар йўқ. Аксинча, Арафа сўзи ҳам, Арафот сўзи ҳам бир хил маънони англатади. Ҳар иккиси ҳам ўша машҳур жой маъносида. Арафот сўзидаги то ҳарфи муаннаслик тоси эмас. Шунинг учун бу сўз мунсариф бўляпти.
وَإِن كُنتُم مِّن قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّآلِّينَ
(У Зот сизларни ҳақ йўлга ҳидоят қилгани янглиғ сизлар ҳам У Зотни эсланг — зикр қилинг!). Яъни, гарчи Пайғамбар с.а.в. сизларга ҳидоятни олиб келиб, сизларга ҳаж ҳақидаги ва бошқа шаръий ҳукмларни баён қилишидан олдин адашганлардан бўлсангиз-да.
(الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ Машҳарул Ҳаром). У бутун Муздалифадир. Ибн Умар р.а. шундай деган. Муздалифа кўплик маъносида ҳам қўлланади.
6- Охирги оятда Аллоҳ Таоло мусулмонларга қурайшлик ёки бошқа ерлик бўлишларидан қатъий назар, Муздалифадан эмас, Арафотдан тушиб келишларини буюряпти. Яъни, Муздалифада эмас, Арафотда туришни буюряпти. Бу буйруқда Қурайш жоҳилият пайтида ўрганиб қолган бир одатни бекор қилиш бор. Улар бошқа одамларга ўхшаб Арафотда эмас, ўзлари алоҳида Муздалифада турардилар. Чунки Муздалифа Ҳарамдан ҳисобланарди. Улар, биз Байтул Ҳаромда яшовчилармиз, шунинг учун Ҳарамдан ташқарига чиқмаймиз, дердилар. Муздалифада ҳам одамлардан ажралиб алоҳида турардилар. Аллоҳ Таоло бу оятда Қурайшга ва барча мусулмонларга хитоб қилиб, шундай деяпти: Бошқа одамларга ўхшаб сизлар ҳам Арафотда туринглар. Олдинги хатоларингиз учун, олдинлари билмасдан нотўғри ҳаж қилганларингиз учун Аллоҳдан мағфират сўранглар. Аллоҳ Таоло Ўзининг холис ниятли бандалари учун Кечиримли ва Раҳмли Зотдир.
Мана бу ҳадисни Бухорий ва Муслим Оиша р.а.дан чиқарганлар: «Қурайш ва унинг динидагилар Муздалифада турардилар. Уни Ҳимс, деб атардилар. Бошқа араблар Арафотда туришарди. Ислом келгач, Аллоҳ Таоло Ўз Пайғамбари с.а.в.га Арафотга келишни, ўша ерда туришни ва ўша ердан тушиб боришни буюрди.
ثُمَّ أَفِيضُواْ مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ
(Сўнгра одамлар тушган томондан тушинглар). Мана шу маънога кўра, (ثُمَّ ) сўзи
158-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208